«Ψωμί και τριαντάφυλλα» ένα σύνθημα πολιτικό, που συμβολίζει την δίκαιη αμοιβή και τις αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης, δεμένο με τον αγώνα και βγαλμένο μέσα από τον αγώνα του γυναικείου κινήματος της Αμερικής για καλύτερες συνθήκες εργασίας, καλύτερη αμοιβή, κατάργηση της παιδικής εργασίας και δικαίωμα ψήφου, που αγκαλιάστηκε από όλο τον κόσμο και δέθηκε και αυτό με την παγκόσμια ημέρα της εργαζόμενης γυναίκας, την 8η Μάρτη*, έγινε ποίημα, έγινε τραγούδι.
«Ψωμί και Τριαντάφυλλα»
Καθώς τραβάμε εμπρός, εμπρός στην ομορφιά της μέρας
χιλιάδες σκοτεινές κουζίνες, χιλιάδες μαύρες φάμπρικες
γεμίζουν ξάφνου με του ήλιου τη λαμπράδα
γιατί ο κόσμος μας ακούει να τραγουδάμε
«Ψωμί και Τριαντάφυλλα, Ψωμί και Τριαντάφυλλα»
Καθώς τραβάμε εμπρός, εμπρός είναι και για τους άνδρες ο αγώνας μας
γιατί είναι των γυναικών παιδιά και τους γεννάμε πάλι,
φτάνει πια ο παιδεμός σ’ όλη μας τη ζωή,
πεινάνε οι ψυχές και όχι το σώμα μόνο
«δώστε μας Ψωμί, δώστε μας Τριαντάφυλλα»
Καθώς τραβάμε εμπρός, εμπρός αμέτρητες γυναίκες πεθαμένες
σμίγουν το θρήνο τους και λένε το παλιό τραγούδι του ψωμιού
οι σκλαβωμένες ψυχές τους γνώρισαν λίγη μόνον ομορφιά, τέχνη κι αγάπη.
Ναι, για το Ψωμί παλεύουμε και για τα Τριαντάφυλλα.
Καθώς τραβάμε εμπρός, εμπρός φέρνουμε τις μεγάλες μέρες
το ξεσήκωμα των γυναικών είναι ξεσήκωμα όλης της ανθρωπότητας
όχι πια σκλάβοι και τεμπέληδες, δέκα που μοχθούν για έναν που ξαπλώνει
αλλά ένα δίκαιο μοίρασμα στ’ αγαθά της ζωής, «Ψωμί και Τριαντάφυλλα, Ψωμί και Τριαντάφυλλα»**
James Oppenheim, 1911
Το σύνθημα αποδίδεται στην Helen Todd και στην Rose Schneiderman
Η Helen Todd είπε το 1910:
… η γυναίκα είναι το μητρικό στοιχείο στον κόσμο και η ψήφος της θα πάει προς την κατεύθυνση της προώθησης της εποχής που το ψωμί της ζωής, το οποίο είναι το σπίτι, το καταφύγιο και η ασφάλεια, και τα τριαντάφυλλα της ζωής, της μουσικής, της εκπαίδευσης, της φύσης και των βιβλίων, θα είναι η κληρονομιά για κάθε παιδί που γεννιέται στη χώρα αυτή, στην κυβέρνηση της οποίας θα έχει φωνή.
Τα λόγια της Helen Todd αλλά και τα τραγικά γεγονότα του Μάρτη του 1911 με την πυρκαγιά σε εργοστάσιο παραγωγής ρούχων στη Νέα Υόρκη στο «Triangle Shirtwaist Factory» όπου 146 εργάτριες βρήκαν τραγικό θάνατο είτε μέσα στις φλόγες είτε πηδώντας από τα παράθυρα του ένατου ορόφου, όπου δούλευαν κλειδωμένες σε απάνθρωπες συνθήκες για πενιχρό μισθό, ήταν η αφορμή για το υπέροχο ποίημα του James Oppenheim που μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, μελοποιήθηκε και ίσως μας είναι αρκετά γνωστό από την όμορφη εκτέλεση της Judy Collins
Η Rose Schneiderman που εργάστηκε ακούραστα για να αναδείξει τις συνθήκες εργασίας των γυναικών στην Αμερική είπε το 1912 σε μια ομιλία της:
«Αυτό που θέλει η εργαζόμενη γυναίκα είναι το δικαίωμα να ζει και όχι απλά να υπάρχει. Το δικαίωμα στη ζωή όπως το έχει και η πλούσια γυναίκα, το δικαίωμα στη ζωή, στον ήλιο στην μουσική και στην τέχνη. Δεν έχετε κάτι που και η ταπεινότερη εργάτρια δεν έχει το δικαίωμα να κατέχει. Οι εργάτριες πρέπει να έχουν ψωμί αλλά πρέπει να έχουν και τριαντάφυλλα. Βοηθήστε εσείς οι προνομιούχες να έχουν την ψήφο για να παλέψουν.»
Το σύνθημα αυτό συνδέεται και με την επιτυχημένη η απεργία των κλωστουφαντουργών στο Λώρενς της Μασαχουσέτης (Γενάρης – Μάρτης 1912) όπου νέες εργάτριες κυρίως μετανάστριες, είχαν πλακάτ με σύνθημα “Θέλουμε ψωμί αλλά και τριαντάφυλλα”. Η απεργία αυτή στην οποία οι γυναίκες είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο είναι γνωστή και ως Η απεργία για ψωμί και τριαντάφυλλα (The Bread and Roses Strike)
*Λίγα λόγια για την 8η Μάρτη Παγκόσμια Ημέρα της Εργαζόμενης Γυναίκας
Το 1857, στις 8 Μαρτίου οι εργάτριες στα υφαντουργεία και τα ραφτάδικα της Νέας Υόρκης, κατεβαίνουν σε απεργία και διαδηλώσεις . Υποφέροντας φρικτές συνθήκες, ατελείωτες ώρες εργασίας και χαμηλή αμοιβή, βγήκαν στους δρόμους απαιτώντας καλύτερα χρήματα και συνθήκες εργασίας. Διασκορπισμένες μετά την επίθεση από την αστυνομία, οι γυναίκες συνέχισαν να πολεμούν και από το κίνημά τους ξεπήδησαν τα πρώτα εργατικά γυναικεία σωματεία.
Στη Διάσκεψη των Εργαζόμενων Γυναικών που πραγματοποιήθηκε στην Κοπεγχάγη το 1910, η Κλάρα Τσέτκιν ζήτησε από περισσότερες από 100 γυναίκες από 17 χώρες – που εκπροσωπούσαν συνδικάτα, σοσιαλιστικά κόμματα και γυναικείους συλλόγους – να υποβάλουν πρόταση για μια Διεθνή Ημέρα Εργαζομένων Γυναικών. Το έκαναν ομόφωνα και γεννήθηκε η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας.
Έναν χρόνο μετά την πρώτη Παγκόσμια Ημέρα Εργαζόμενης Γυναίκας και μετά τα τραγικά γεγονότα της πυρκαγιάς στην Νέα Υόρκη ένα εκατομμύριο γυναίκες σε όλη την Ευρώπη συμμετείχαν σε συγκεντρώσεις την 8η Μάρτη.
**
Bread and Roses
As we come marching, marching, in the beauty of the day,
A million darkened kitchens, a thousand mill-lofts gray
Are touched with all the radiance that a sudden sun discloses,
For the people hear us singing, “Bread and Roses, Bread and Roses.”
As we come marching, marching, we battle, too, for men—
For they are women’s children and we mother them again.
Our days shall not be sweated from birth until life closes—
Hearts starve as well as bodies: Give us Bread, but give us Roses.
As we come marching, marching, unnumbered women dead
Go crying through our singing their ancient song of Bread;
Small art and love and beauty their trudging spirits knew—
Yes, it is Bread we fight for—but we fight for Roses, too.
As we come marching, marching, we bring the Greater Days—
The rising of the women means the rising of the race.
No more the drudge and idler—ten that toil where one reposes—
But a sharing of life’s glories: Bread and Roses, Bread and Roses.
